Με
το πέρασμα των χρόνων, καθώς ο τρόπος ζωής , οι ανάγκες των ανθρώπων
και ο τρόπος παραγωγής πολλών προϊόντων αλλάζουν, πολλά επαγγέλματα
εξαφανίζονται ή αντικαθιστούνται από άλλα που έχουν να κάνουν με το
σύγχρονο τρόπο ζωής.
Μερικά από αυτά είναι:
Γανωτής = Γανωτζής = Γανωματής …
Γανωτής
ή γανωτζής ή γανώματος ονομάζεται ο τεχνίτης που επικαλύπτει χάλκινα
σκεύη με κασσίτερο (καλάι), ο κασσιτερωτής= καλαϊτζής. Οι γανωτζήδες
ήταν συνήθως πλανόδιοι τεχνίτες που αναλάμβαναν το γαλβανισμό και το
στίλβωμα των χάλκινων οικιακών σκευών, όπως τα ταχριά, τα καζάνια, τα
κουτάλια,τα πηρούνια κλπ.
Η
φωνή του πλανόδιου γανωτή, τραχιά και δυνατή θα αντηχεί ακόμη στα αυτιά
όσων τους πρόλαβαν «Γανωωωτής! Μπακίρια γανώνωωωω! Γανωωωτής», μα δεν
ακούγεται πια στις γειτονιές της Αθήνας. Στις αρχές του 2θού αι. ο
γανωτζής κουβαλούσε στην πλάτη του τα απαραίτητα εργαλεία και
περπατώντας φώναζε και καλούσε τις νοικοκυρές να του φέρουν τα είδη που
χρειάζονταν γάνωμα. Έστηνε την γκαζιέρα του στην αυλή του σπιτιού,
έλιωνε τον κασσίτερο. Αφού καθάριζε καλά το σκεύος, άλειψε το εσωτερικό
του με σπίρτο και το τρίβε με κουρασάνι (=τριμμένο κεραμίδι). Μετά
κράταγε το σκεύος με την τσιμπίδα πάνω από τη φωτιά και έριχνε μέσα το
νησιαντήρι (=χλωριούχο αμμώνιο), για να στρώσει καλύτερα το καλάι πάνω
στο χάλκωμα. Αφού το σκούπιζε καλά, άπλωνε το λιωμένο καλάι σ’ όλη την
επιφάνεια του σκεύους μ’ ένα χοντρό βαμβακερό ύφασμα. Ζητούσε και από
νοικοκυρά του σπιτιού μια λεκάνη με κρύο νερό, στην οποία βουτούσε το
σκεύος, που γάνωσε και λαμπύριζε στον ήλιο.
Το
επάγγελμα αυτό συνδέεται κυρίως με τους Τσιγγάνους και αποτελεί ένα από
τα παραδοσιακά τους επαγγέλματα. Οι γανωτές αναζητούσαν πελάτες στις
γειτονιές της πόλης ή του χωριούι.
Το
«γάνωμα» έπρεπε να γίνεται συχνά για λόγους υγείας, κυρίως στα σκεύη
που χρησιμοποιούσαν στο μαγείρεμα, οπότε οι γανωτζήδες είχαν δουλειά όλο
το χρόνο.
Τα
τελευταία χρόνια το επάγγελμα του γανωτή τείνει να εξαφανιστεί αφού τα
μαγειρικά σκεύη είναι πλέον ανοξείδωτα και δεν χρειάζονται
επικασσιτέρωση. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστοι τεχνίτες στην επαρχία, που
υποαπασχολούνται αφού τα εναπομείναντα χρηστικά χάλκινα σκεύη είναι
ελάχιστα και τα περισσότερα σκεύη που χρησιμοποιούμε πια είναι
ανοξείδωτα βιομηχανικά προϊόντα.
Η
λέξη γανωτής προέρχεται από το ρήμα ΓΑΝΩΝΩ και μάλιστα από το αρχαίο
ρήμα ΓΑΝΩ = δίνω λάμψη… Στο τέλος το σκούπιζαν με καθαρό βαμβάκι για να
γυαλίσει..
ΛΟΥΣΤΡΟΣ
Παλιότερα που ο κόσμος
περπατούσε σε χωμάτινους δρόμους, τα παπούτσια σκονίζονταν ή λασπώνονταν
εύκολα. Τότε γνώρισε άνθηση και το επάγγελμα του λουστραδόρου. Αυτός με
ένα κασελάκι μπροστά του, αληθινό κομψοτέχνημα, και γύρω του να
κρέμονται οι βούρτσες και τα βερνίκια με τα διάφορα χρώματα, καθόταν σε
ένα χαμηλό σκαμνάκι, στην αρχή της πλατείας, περιμένοντας υπομονετικά.
Για να προσελκύσει τους πελάτες γινόταν ταχυδακτυλουργός ή χτύπαγε
ρυθμικά το κασελάκι, Ο πελάτης πλησίαζε κι άπλωνε, όπως ήταν όρθιος,
πρώτα το δεξί πόδι Πάνω στην ειδική μεταλλική θέση της κασέλας κι έπειτα
το άλλο. Έτσι άρχισε η «ιεροτελεστία» του βαψίματος…
Πλανόδιος Μανάβης
Ο πλανόδιος μανάβης
ήταν από τους πιο αγαπητούς μικροπωλητές στα χωριά. Σ’ αυτό δεν
συντελούσε μόνο η εξυπηρέτηση και η προμήθεια των απαραίτητων τροφίμων
στην οικογένεια του χωρικού αλλά η καθημερινή επαφή με τις νοικοκυρές
δημιουργούσε μια φιλική σχέση που τη διέκρινε η αμοιβαία εμπιστοσύνη. Ο
μανάβης ιδιαίτερα όταν αυτός ήταν ευχάριστος και κοινωνικός άνθρωπος
ενημέρωνε τις νοικοκυρές για όσα γίνονταν στον κόσμο. Βλέπετε τότε δεν
υπήρχαν τα ΜΜΕ και ο μανάβης αποτελούσε ένα μέσο ενημέρωσης. Αυτός θα
μετάφερε και τα διάφορα νέα από χωριό σε χωριό.
Το
επάγγελμα του μανάβη πέρασε και αυτό διάφορα στάδια εξέλιξης. Τα πρώτα
χρόνια ο πλανόδιος μανάβης χρησιμοποιούσε ένα από τα πιο συμπαθητικά
ζώα, το γαϊδουράκι που από εδώ και πέρα θα το βλέπουμε όλο και πιο
σπάνια. Το φόρτωνε με κοφίνια και από τις δύο πλευρές του. Μέσα είχε
διάφορα ζαρζαβατικά ανάλογα με την εποχή γιατί τότε δεν υπήρχαν
θερμοκήπια και στην αγορά διακινούνταν μόνο τα εποχιακά. Μετά από λίγα
χρόνια και σε συνδυασμό με την οικονομική επιφάνεια του μανάβη το
γαϊδουράκι αντικαταστάθηκε από το άλογο ή από το δίτροχο κάρο. Έπρεπε να
φροντίζει ο μανάβης για την καλή κατάσταση του ζώου και τη διατροφή
του, να το ξεκουράζει συχνά και να του δίνει νερό. Απαραίτητα εργαλεία: η
ζυγαριά (κρεμαστή) οι οκάδες και τα δράμια που αργότερα έγιναν κιλά και
γραμμάρια. Την εποχή πριν το 1940 οι άνθρωποι στα χωριά δεν πλήρωναν με
χρήματα. Οι συναλλαγές γίνονταν με είδος.
Ο
κάμπος ήταν φυτεμένος με διάφορα οπωροφόρα δέντρα και καλλιεργούσαν
κηπευτικά. Ήταν τα λεγόμενα περιβόλια του κάμπου. Εκεί κάθε κηπουρός ή
περιβολάρης καλλιεργούσε τα προϊόντα: πατάτες, τομάτες, μελιτζάνες,
φασολάκια κ.ά. καλλιέργειες φρούτων και ζαρζαβατικών. Επίσης χειμερινά
κηπευτικά όπως κουνουπίδια λάχανα, σέλινα, μαρούλια, κρεμμύδια κ.ά.
Πώς τα πουλούσαν
Κάθε
περιβολάρης μάζευε τα προϊόντα και τα τοποθετούσε σε διάφορα κοφίνια.
Τα μεγάλα κοφίνια τα έλεγαν “ανδρικά” και τα πιο μικρά “καφάσια”. Τα
κηπευτικά αυτά κάθε πρωί τα φόρτωναν στα άλογα ή τα γαϊδούρια και
πήγαιναν καιτα
πουλούσαν στα περίχωρα. Είχαν μαζί τους και την “πελάντζα” δηλαδή τη
ζυγαριά για τις μικρές ποσότητες. Για τις μεγάλες ποσότητες π.χ ένα
τσουβάλι πατάτες, είχαν τα “καντάρια”. Γύριζαν λοιπόν σε όλο το Κρανίδι
και διαλαλούσαν τα προϊόντα φωναχτά ώστε να βγουν οι νοικοκυρές να
ψωνίσουν τα προϊόντα τους. Πουλούσαν την πραμάτεια τους στις καλύτερες
τιμές διότι τα καλλιεργούσαν μόνοι τους και δεν μεσολαβούσαν οι έμποροι.
Είχαν μεγάλη πελατεία σε κάθε γειτονιά επειδή όλοι ήξεραν ότι ήταν
φρέσκα και φτηνά. Όταν ξεπουλούσαν πήγαιναν στις ταβέρνες δυο-δυο
μανάβηδες φίλοι, έπαιρναν ένα μεζέ και τέλος έκαναν διάφορα ψώνια για
τις ανάγκες της οικογένειας. Κατά το μεσημεράκι γύριζαν πάλι στη δουλειά
τους. Αυτό γινόταν καθημερινά και έτσι ήταν το επάγγελμα τους.
Νερουλάς = Υδρονομέας = Νεροκόπος
Στην
παλιά Αθήνα που δεν υπήρχαν βρύσες μέσα στα σπίτια, ο νερουλάς
αναλάμβανε την τροφοδότηση τους με νερό. Υπήρχε συνήθως ένας νερουλάς σε
κάθε γειτονιά και είχε σταθερή πελατεία .
Έκανε
πολλά κοπιαστικά δρομολόγια και αμειβότανε περίπου 1 δεκάρα τον τενεκέ.
Το επάγγελμα του νερουλά διατηρήθηκε μέχρι το 1930, οπότε ιδρύθηκε η
ΟΥΛΕΝ.
Νερουλάς στο
Μαρούσι ήταν και ο Σπύρος Λούης, ο πρώτος νικητής του Μαραθωνίου δρόμου
στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896 στην Αθήνα.
Υαλοποιός
Το
γυαλί ήταν γνωστό στους ανθρώπους από πολύ παλιά. Τότε το γυαλί ήταν
υλικό που το χρησιμοποιούσαν μόνο οι πλούσιοι. Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι
που έκαναν το γυαλί διαφανές.
Ο τεχνίτης μάζευε τον πολτό στην άκρη ενός σιδερένιου σωλήνα, το
καλάμι. Τον τοποθετούσε σ’ ένα ειδικό τραπέζι, το μάρμαρο, και τον
γύριζε έτσι ώστε να του δώσει σχήμα σφαίρας. Όταν το πετύχαινε αυτό,
φυσούσε μέσα στο καλάμι με δύναμη. Η σφαίρα του γυαλιού φούσκωνε σαν
μπάλα και έτσι μπορούσε να την πλάσει σε καράβα ή βάζο.
Ο τεχνίτης την ώρα της δουλειάς φορούσε πέτσινη ποδιά για να μην καεί
από το ζεστό υλικό. Τα εργαλεία του ήταν: φόρμες, ψαλίδια και πένσες.
O Tσαγκάρης
Σήμερα όταν λέμε τσαγκάρης εννοούμε
τον τεχνίτη που επιδιορθώνει τα χαλασμένα μας παπούτσια. Πολλοί
τσαγκάρηδες γύριζαν τις γειτονιές και μάζευαν παπούτσια για επιδιόρθωση.
Δηλαδή ήταν μπαλωματή δ ες.
Το τσαγκαράδικο, ο χώρος όπου ήταν στημένος ο πάγκος του με όλα τα σύνεργα, ήταν ανοιχτό απ’ το πρωί μέχρι αργά το βράδυ. Στον πάγκο βρίσκονταν, βελόνες, σακοράφες, σουβλιά, σφυράκια, λίμες, τανάλιες καλαπόδια, που
έβαζε μέσα στο παπούτσι. Δεν υπήρχαν τότε κόλες και μηχανές. Εκεί,
σκυμμένος πάνω από τον πάγκο του, δούλευε ώρες ατελείωτες φορώντας πάντα
τη χαρακτηριστική δερμάτινη ποδιά του. Εκεί δεχόταν και τις παραγγελίες
των πελατών του.
Στις μεγάλες πόλεις υπήρχαν μεγάλα τσαγκαράδικα, όπου δούλευαν πολλοί τσαγκάρηδες, μαζί με καλφάδες και τσιράκια. Τα
τσαγκαράδικα αυτά δέχονταν μεγάλες παραγγελίες και για να ανταποκριθούν
στις απαιτήσεις των πελατών, δούλευαν ασταμάτητα. Ένα ζευγάρι
παπούτσια, τότε κόστιζαν σχεδόν μια χρυσή λίρα, για να φτιαχτούν χρειάζονταν 2-3 ημέρες δουλειά. Είχαν φυσικά στη διάθεση τους και μερικά μέσα, όπως ποδοκίνητες μηχανές, για να ράβουν γρηγορότερα τα παπούτσια.
Τα τσιράκια, που
έκαναν βοηθητικές δουλειές, δούλευαν χωρίς αμοιβή. Μερικές φορές μόνο
τους έδινε ένα συμβολικό ποσό το αφεντικό ή κάποιο χαρτζιλίκι το
Σαββατοκύριακο. Κι όλα αυτά, αν ήταν υπάκουα και είχε πάει καλά ο τζίρος
του μαγαζιού. Έπαιρναν όμως από τους πελάτες φιλοδωρήματα, ενώ οι καλφάδες έπαιρναν ένα μικρό μεροκάματο.
Η
κατασκευή τους ήταν εξ ολοκλήρου χειροποίητη. Δεν υπήρχαν τότε κόλλες
και μηχανές. Ήταν ραφτά και καρφωτά. Για να κατασκευάσει ο τσαγκάρης
αγόραζε το δέρμα. Τα δέρματα ήταν δύο ειδών, τα ψιλά που τα
χρησιμοποιούσε για το πάνω μέρος του παπουτσιού και τα χοντρά, με τα
οποία εφτιανε το κάτω μέρος, τις σόλες δηλαδή.
Όταν
ερχόταν ο πελάτης για να παραγγείλει ένα ζευγάρι παπούτσια, τον έβαζε ο
τσαγκάρης να πατήσει πάνω σ’ ένα χοντρό πετσί κι μ’ ένα μολύβι, που το
σάλιωνε προηγουμένως ζωγράφιζε το πέλμα του.
Παγωτατζής
Ποιος είναι και με τι ασχολείται; κατασκευάζει φυσικό παγωτά χρησιμοποιώντας γάλα, ζάχαρη, και φρούτα ως βασικά συστατικά.
Ποια είναι τα καθήκοντα του;
κατασκευάζει παγωτά από γάλα, ζάχαρη, φρούτα και άλλα συστατικά.
Αυτός/αυτή τα αναμειγνύει σωστά και παστεριώνει το μείγμα. Για να
μοιράσει τα σταγονίδια λίπους αυτός/αυτή κατασκευάζει τα συστατικά μέσω
της ομογενοποιητικής μηχανής – αυτός/αυτή χύνει το μείγμα σε ένα
μηχάνημα ψύξης και το ξεκινάει για να το κτυπήσει και να δροσίζει το
μείγμα μέχρι το προϊόν να αποκτήσει την κατάλληλη σύσταση. Αυτός/αυτή
διακοσμεί τα παγωτά με παγωμένα φρούτα, σοκολάτα, ή άλλα συστατικά.
Αυτός/αυτή μπορεί επίσης να εμπλουτίσει την πάστα του παγωτού με διάφορα
συστατικά από παραδοσιακό καλλιτεχνικό κατάστημα. Μιας και η
επεξεργασία παγωτού έχει γίνει μηχανοποιημένη και προσαρμοσμένη στη
μαζική παραγωγή, αυτό το επάγγελμα συναντάται πολύ σπάνια κατά τον
παραδοσιακό τρόπο.
Που εργάζεται και υπό ποιες συνθήκες; Εργάζεται
σε εργαστήρια παγωτού, όπου είναι απαραίτητο να κρατήσει κανείς αυστηρά
υγιεινές συνθήκες και ένα συνεχές καθάρισμα ωφέλιμων ειδών για να
αποφύγει πιθανή μόλυνση φαγητού. Ο χώρος εργασίας συνήθως πρέπει να
κρατηθεί πολύ κρύος ή υγρός.
Τι εργαλεία/ εξοπλισμό χρησιμοποιεί; Αναμεικτήρες, σπάτουλες, εξοπλισμό μέτρησης, κουτάλια.
Ποια προσόντα απαιτούνται για να πετύχει κανείς σε αυτόν τον τομέα; Δεν
υπάρχει καμιά συγκεκριμένη ειδίκευση σχετικά με το επίπεδο των σπουδών –
συνήθως κάποια βασική κύρια εκπαίδευση είναι αρκετή. Η εμπειρία και οι
δεξιότητες γενικά είναι επίκτητα μέσων εξάσκησης και μπορεί επίσης να
υποστηριχτεί με τη βοήθεια κάποιου ειδικού επαγγελματικού μαθήματος.
Η
πιο μεγάλη χαρά για ένα παγωτατζή ήταν να βλέπει την ευτυχία στα μάτια
των παιδιών όταν έπαιρναν στα χέρια τους το λαχταριστό χωνάκι.
Το
αμαξάκι για τον παγωτατζή ήταν ένας πιστός φίλος. Το έβαφε, το
ζωγράφιζε με όμορφα σχέδια και του μιλούσε με αγάπη στις ατέλειωτες ώρες
της δουλειάς.
Σήμερα,
που όλοι μπορούμε να εξασφαλίζουμε ένα παγωτό από το διπλανό περίπτερο,
το επάγγελμα του παγωτατζή έχει σχεδόν εξαφανιστεί.
Τα
παλιά χρόνια οι άνθρωποι δεν είχαν αρκετά χρήματα για να έχουν ψυγείο
στο σπίτι τους. Ούτε και οι μαγαζάτορες μπορούσαν εύκολα να αγοράσουν
ένα” ψυγείο για το μαγαζί τους. Έτσι τα παιδιά μπορούσαν να πάρουν
παγωτό μόνο από τον παγωτατζή.
Κάθε
πρωί ο παγωτατζής αγόραζε μεγάλες κολόνες πάγου. Τις έβαζε μέσα στο
καρότσι με το παγωτό που είχε φτιάξει και γύριζε τις συνοικίες καλώντας
τα παιδιά να αγοράσουν παγωτό.
« Ο εφημεριδοπώλης »
Ο
πλανόδιος εφημεριδοπώλης ήταν ο επαγγελματίας που ασκούσε το επάγγελμά
του χωρίς να έχει συγκεκριμένο μαγαζί. Παραλάμβανε τις εφημερίδες από τα
Πρακτορεία Διανομής Τύπου και προωθούσε την καθημερινή κυκλοφορία του
ελληνικού τύπου περπατώντας στους κεντρικούς δρόμους της πόλης το. Τις
πουλούσε στους περαστικούς ή τις άφηνε στην είσοδο των σπιτιών των
μόνιμων πελατών του.
(Κτυπά το κουδούνι. «Καλημέρα κυρ-Φάνη. Έφερα τις εφημερίδες.» Αφήνει
ένα πακέτο εφημερίδες στην πόρτα και φεύγει.)
Ο
εφημεριδοπώλης των αρχών του 20ού αιώνα διαλαλούσε τη πραμάτεια του: το
«Σκριπ», το «Άστυ», την «Ακρόπολη» και πολλές φορές ενημέρωνε για τα
μεγάλα γεγονότα: «Εφημερίδες! Έκτακτο παράρτημα! Πόλεμος! Η Ιταλία μας κήρυξε τον πόλεμο! Από το πρωί εισέβαλε στη χώρα μας! Πόλεμος!»
Αποτελούσε μία από τις χαρακτηριστικές φιγούρες της γειτονιάς.
Σαμαρτζής ή σαμαράς
Μπορούσε να είναι και αλμπάνης= πεταλωτής.
Παλιότερα η μεταφορά ανθρώπων και προϊόντων γινόταν αποκλειστικά με
ζώα, εφόσον το οδικό δίκτυο ήταν υποτυπώδες και η ορεινή μορφολογία του
εδάφους δυσχέραινε τις μετακινήσεις. Το γαϊδούρι και το μουλάρι ήταν τα
πιο διαδεδομένα μέσα μεταφοράς. Ο σαμαράς κατασκεύαζε τον απαραίτητο
εξοπλισμό που απαιτούνταν για να προσφέρει το ζώο τις υπηρεσίες του στο
αφεντικό του. Αυτό ήταν το σαμάρι που κατασκεύαζε με επεξεργασμένα
σανίδια πλατάνου τα οποία σκάλιζε και έδινε σχήμα ανάλογο με το σώμα του
ζώου. Στις αγροτικές εργασίες και γενικότερα στις καθημερινές
δραστηριότητες το σαμάρι των ζώων ήτα απλά με ξύλινο σκελετό και
εσωτερική επένδυση από δέρμα ή αρνόμαλλο.
Αλμπάνης
(από το τουρκικού nalbant, αλμπάνης = πεταλωτής):
Τα πέταλα
ήταν κάτι σαν σιδερένια παπούτσια που τοποθετούσαν στις οπλές των
αλόγων, για να μη φθαρούν και για να διατηρούν τα ζώα την ευστάθειά τους
κατά τις μεταφορές, ώστε να μην γλιστράνε. (Εξάλλου, μέχρι τη δεκαετία
του ’60 όλες σχεδόν οι μετακινήσεις, εργασίες κλπ. γίνονταν με ζώα). Το
πετάλωμα ή καλίγωμα, από τον αυτοδίδακτο πεταλωτή, γίνονταν κάθε τρεις ή
έξι μήνες. Έδενε το ζώο και με την τανάλια έβγαζε τα παλιά πέταλα,
έκοβε με το μαχαίρι το νύχι που περίσσευε και το καθάριζε. Ζέσταινε τα
πέταλα και τα κάρφωνε προσέχοντας ώστε το καρφί να μπει στο ξερό μέρος
του ποδιού για να μην πληγωθεί το ζώο. Τα
καρφιά αυτά είχαν μεγάλο κεφάλι έτσι ώστε να προεξέχουν από την πατούσα
του ζώου και να μη γλιστράει. Τα πέταλα ήταν σε διάφορα μεγέθη και τα
κατασκεύαζαν από σίδερο. Το πετάλωμα γινόταν και στα τέσσερα πόδια του
ζώου. Τα πέταλα ήταν σιδερένια και κατασκευάζονταν χειροποίητα στο
αμόνι, ενώ οι τεχνίτες που τα έφτιαχναν αναλάμβαναν ταυτόχρονα και το
πετάλωμα των ζώων, που απαιτούσε μεγάλη εμπειρία και δεξιοτεχνία. Οι
πεταλωτές συχνά ασκούσαν παράλληλα και το επάγγελμα του σιδερά, ενώ
κάποιοι από αυτούς ήταν και πρακτικοί “κτηνίατροι“ ή αναλάμβαναν και τον ευνουχισμό (μουνούχισμα) των ζώων.
Βαρελάς
Ήταν τεχνίτης, ειδικός στην κατασκευή βαρελόσχημων και σκαφοειδών σκευών, που τα κατασκεύαζαν από ξύλο βελανιδιάς, καρυδιάς, καστανιάς
ή δρυός. Το ξύλο περνούσε από ειδική επεξεργασία και μετά το έκοβαν σε
λεπτές σανίδες, που βρέχανε για να παίρνουν εύκολα την κατάλληλη κλίση.
Κατόπιν περνούσαν τα σιδερένια στεφάνια, τα χτυπούσαν με το ματσακόνι για να σφίξουν καλά και μετά τοποθετούσαν τους δυο επίπεδους πυθμένες.
